امامزاده عبداللَّه (ع) ـ اسفراین

بقعة این امامزاده در 30 کیلومترى جنوب غرب شهر اسفراین و در 5 کیلومترى روستاى کوران واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و متعلّق به دورة صفویّه است که در ادوار مختلف تعمیرات وسیعى در آن صورت گرفته است. این بنا در اصل داراى طرح مستطیل شکل است که طول آن از بیرون 40/16 و عرض آن 11 متر است. طرح مستطیلى بنا از ضلع شمالى تقریباً به هم خورده و به صورت نامنظم در آمده است. در دو طرف ضلع شرقى، دو اتاق ایجاد کرده‏اند که ابعاد اولى 3×5/3 متر و ابعاد دوّمى 5/3×5/4 متر است، این اتاقها به عنوان زایر سرا و محل استراحت مورد استفاده مى ‏باشد.

داخل بنا، چهار گوش و اندازه هر ضلعش 5 متر است و دو طاقچه و چهار شاه نشین در آن تعبیه شده و داراى دو مدخل از جانب جنوب و شمال است که به صورت دو ایوان کوتاه است.

ضلع غربى بنا از بیرون داراى راه پلّه ه‏اىی است که به پشت بام راه مى‏یابد. درِ ورودى اصلى، در ضلع جنوبى است و درِ دیگرى در شمال وجود دارد که قابل استفاده نیست. نماى بیرونى بنا داراى یک ردیف قرنیز زیبا است که به صورت آجر چین چشم نوازى، لبه‏هاى بام را تزیین نموده است.

بر فراز بقعه، گنبد عرقچینى آجرى جالبى قرار دارد که قطر آن 8 وارتفاع آن بیش 4 متر است و از داخل به صورت کلاه خودى است و هنوز استحکام اولیه خود را حفظ کرده است. محفظه‏اى در بالاى گنبد ایجاد شده که به صورت یک بادگیر، هواى خنک را از طریق روزنه وسط گنبد به داخل بنا هدایت مى‏کند. گنبد مدور بنا از داخل به وسیله ردیف‌‏هاى آجرى، به هشت ترک بخش بندى شده و شکل کلاه خودى به خود گرفته است. این رج‏ها علاوه بر اینکه نقش تزیینى دارند، فشار گنبد را نیز مهار مى‏کنند.

مقابرى از مشاهیر محل در درون بقعه وجود دارد که یکى از سنگ قبرهاى قدیمى به نام درویش محب على بن درویش محمّد مربوط به سال 1031 هجرى قمرى است.

در وسط بقعه، صندوق چوبى با ارزشى قرار داشت که متعلّق به دورة قاجاریّه و ابعاد آن 20/1×2 متر بود، قسمتهاى فوقانى آن متلاشى شده و قسمت‏هاى مکتوب و حکاکى شده آن نیز به غارت رفته است و چون از حیّز انتفاع خارج شده بود، جاى آن را صندوق فلزى به ابعاد 20/1×5/2 گذاشته ‏اند.

شالوده بنا از سنگ لاشه و خشت و گل و بخش‏هایى از آن با آجر و گچ و ساروج است که در تعمیرات اخیر، اِزاره آن سنگ کارى و خارج بنا را جهت استحکام سیمان کارى نموده‏اند.

 این بنا به شماره 22205 و در تاریخ 26/12/1386 به ثبت آثار ملى رسیده است.

به اعتقاد اهالى، امامزاده عبداللَّه از فرزندان بلا فصل امام موسى کاظم‏‰ و برادر احمد بن موسى‏‰ مدفون در همین روستااست. مشهور چنین است که امامزاده عبدالله به همراه برادرخود احمد بن موسی‰ پس از نبرد با سربازان عباسی به درجه شهادت رسیده‌اند.

منبع !(مزارات ایران و جهان اسلام: http://shrines.blog.ir/)